Zarządzenie
Kierownika Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w Zambrowie
z dnia 21.06. 2016 r.
w sprawie programu oddziaływań korekcyjno – edukacyjnych dla osób stosujących przemoc w rodzinie
Na podstawie art. 6 ust. 4 pkt 2 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy
w rodzinie (Dz.U.2015.1390) zarządza się, co następuje:
- 1. Wprowadza się program oddziaływań korekcyjno – edukacyjnych dla osób stosujących przemoc w rodzinie na lata 2016 – 2020, stanowiący załącznik nr 1 do niniejszego zarządzenia.
- 2. Zarządzenie wchodzi w życie z dniem podjęcia.
Załącznik nr 1 Zarządzenia Kierownika
Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w Zambrowie
z dnia 21.06.2016 r.
Program oddziaływań krekcyjno– edukacyjnych
dla osób stosujących przemoc w rodzinie na lata 2016-2020
- Podstawa prawna programu
1) Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz.U.2015.1390),
2) Ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz.U.2015.163 ze zm.),
3) Krajowy Program Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie na lata 2014 – 2020 (M.P.2014.445),
4) Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 22 lutego 2011 r. w sprawie standardu podstawowych usług świadczonych przez specjalistyczne ośrodki wsparcia dla ofiar przemocy w rodzinie, kwalifikacji osób zatrudnionych w tych ośrodkach, szczegółowych kierunków prowadzenia oddziaływań korekcyjno-edukacyjnych wobec osób stosujących przemoc w rodzinie oraz kwalifikacji osób prowadzących oddziaływania korekcyjno-edukacyjne (Dz.U.2011.50.259),
- Uzasadnienie programu
Przemoc jest zjawiskiem coraz bardziej powszechnym, wszechobecnym w domu, szkole,
na ulicy, na podwórku. Przemoc w rodzinie jest rodzajem przemocy, której ujawnienie jest bardzo trudne. Przemoc kierowana jest głównie ku osobom zależnym i określona jako zespół atakujących, nadzorujących i kontrolujących zachowań mających charakter fizyczny, psychiczny, seksualny
i emocjonalny, których celem jest zniewolenie ofiary, wyeliminowanie jej suwerenności, podporządkowanie jej myśli i działań żądaniom i potrzebom sprawcy.
Ustawa o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie nakłada na organy administracji rządowej
i jednostki samorządu terytorialnego zadania w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie, określając zakres pomocy udzielanej ofiarom oraz wskazując środki mające na celu oddziaływania wobec osób stosujących przemoc zmierzające do nauczenia ich samokontroli i wyzwolenia spod wpływu nałogowej agresywności. W związku z powyższym niezbędne są działania odpowiednich instytucji, skierowane zarówno do ofiar jak i sprawców przemocy domowej. Potrzebne są miejsca, w których ofiary otrzymają niezbędną pomoc i wsparcie, pomogą w zmianie życia. Ważne są też działania powstrzymujące sprawców i prowadzące do zakończenia przemocy w rodzinie. Temu mają służyć programy oddziaływań korekcyjno – edukacyjnych skierowane do osób stosujących przemoc. Jest to jednak tylko rola pomocnicza. Podstawową rangę w przeciwdziałaniu przemocy
w rodzinie przypisuje się interwencji karno – administracyjnej. Obie metody stosowane wspólnie przyniosą oczekiwane efekty.
Podstawowe założenia programu dla sprawców przemocy w rodzinie
- Zawartość merytoryczna programu powinna zawierać zbiór podstawowych przekonań
i sądów dotyczących mechanizmów przemocy domowej oraz sposobów jej powstrzymania. Poniższe założenia oparte są na aktualnym stanie wiedzy:
- przemoc domowa jest wyuczonym zachowaniem, które przynosi zyski i straty
dla sprawcy;
- przemoc domowa jest tolerowana i wzmacniania przez postawy i poglądy wielu ludzi często zakorzeniona jest we wzorach postępowania przekazywanych z pokolenia na pokolenie;
- przemoc domowa jest szkodliwym i raniącym nadużywaniem siły i władzy oraz dążenia
do kontrolowania współmałżonki/współmałżonka, partnerki/partnera, dziecka lub sytuacji rodzinnej;
- można nauczyć się nie stosowania przemocy, nigdy nie należy godzić się na przemoc
i rezygnować z jej powstrzymania;
- stosowanie przemocy w żadnym przypadku nie może być usprawiedliwiane stwierdzeniem, że było to skutkiem prowokacji ze strony ofiary;
- korzenie przemocy domowej tkwią w stereotypach kulturowych i obyczajowych dotyczących płci, rasy, orientacji seksualnej, które usprawiedliwiają dyskryminację jednostek i grup społecznych;
- stosowanie przemocy jest wyborem, za który sprawca ponosi odpowiedzialność moralną
i prawną.
- Mając powyższe na uwadze program koncentruje się wokół elementów:
- edukacji – która dostarcza informacji, które pomogą uczestnikom zrozumieć dynamikę przemocy
w kontekście procesów uczenia się społeczno – kulturowego i socjalizacji w roli męskiej. Edukacja skonfrontuje wszystkie przekonania i postawy, przy pomocy których sprawcy usprawiedliwiają stosowanie przemocy. Uczestnicy powinni uczyć się w jaki sposób ich zachowanie krzywdząco wpływa na członków ich rodziny i na ich wzajemne relacje oraz przygotowywać się do wzięcia pełnej odpowiedzialności moralnej i psychologicznej za swoje czyny, a także do rozpoczęcia pozytywnych zmian w ich relacjach osobistych;
- rozpoznawaniu i zmiany systemu przekonań i postaw osobistych – tworzenie okazji
do badania osobistego systemu przekonań, postaw i nastawień emocjonalnych inicjujących
i wzmacniających stosowanie przez sprawców przemocy. Promocja wartości i postawy stanowiących konstruktywną alternatywę wobec postaw wspierających przemoc;
- zmiany behawioralno – poznawczych korygujących postawy i zachowania przemocowe;
- umiejętności konstruktywnej komunikacji interpersonalnej oraz samokontroli
nad szkodliwymi zachowaniami oraz sprzyjających odpowiedzialnemu podejmowaniu decyzji w sytuacjach konfliktowych .
- Cele i zawartość programu
- Cele programu.
Podstawowym celem działań programowych jest powstrzymanie sprawców
i zakończenie przemocy w rodzinie. Cel ten ukierunkowany jest na rozpoznanie i zmianę zachowań i postaw osób stosujących przemoc w rodzinie.
Podstawowym priorytetem jest bezpieczeństwo ofiar przemocy domowej.
- Zawartość programu:
1) wstępne rozpoznanie diagnostyczne – uzyskanie i opracowanie informacji o funkcjonowaniu każdego
z uczestników, jego sytuacji życiowej oraz specyfice przemocy, której był sprawcą. Rozpoznanie indywidualnej sytuacji obejmować powinno zagadnienia:
- a) rzeczywiste okoliczności skierowania do programu,
- b) określenia czy uczestnik programu aktualnie stosuje przemoc,
- c) najgroźniejsze i typowe formy i okoliczności przemocowych zachowań,
- d) aktualną sytuację rodzinną i zawodową,
- e) cechy osobiste istotne dla pracy korekcyjnej;
Istotne jest sprawdzenie czy wśród uczestników programu znajdują się osoby
z poważnymi zaburzeniami emocjonalnymi, w szczególności z zaburzeniami osobowości antyspołecznej oraz zaburzeniami osobowości pogranicznej. Udział takich osób w programie mógłby tworzyć poważne przeszkody w realizacji zajęć korekcyjno – edukacyjnych.
Powyższe informacje dotyczące ich życia osobistego powinny być objęte zasadą poufności
z wyjątkiem informacji wskazujących na popełnianie czynów zabronionych przez prawo;
2) pogłębiona diagnoza – w połowie programu. W szczególności może dotyczyć takich zagadnień:
- a) historia relacji, w których występuje przemoc oraz poprzednich związków,
- b) historia interwencji związanych z przemocą,
- c) historia pomocy medycznej i psychoterapeutycznej w zakresie zaburzeń psychicznych,
- d) doświadczenia związane z nadużywaniem alkoholu i narkotyków,
- e) historia agresywnych i przemocowych zachowań w innych sytuacjach życiowych,
- f) kontakty z wymiarem sprawiedliwości,
- g) historia edukacyjno – zawodowa,
- h) charakterystyka szczegółowa zachowań i postaw przemocowych;
3) reguły uczestnictwa w programie w formie dokumentu podpisywanego przez uczestników, które obejmują:
- a) formalne wymogi dotyczące systematycznej obecności w zajęciach,
- b) obowiązek bezpiecznego i zgodnego z zasadami współżycia społecznego zachowania
w trakcie uczestnictwa w zajęciach,
- c) zobowiązanie do powstrzymania się od przemocowych zachowań i postaw w kontaktach
z członkami rodziny i innymi ludźmi,
- d) wymóg uznania osobistej odpowiedzialności za fakty stosowania przemocy w rodzinie,
- e) jeżeli uczestnictwo związane jest z decyzją sądu ograniczającą wolność osobistą, powinny przewidywać sankcje za uchylanie się od udziału w programie;
4) podstawowe treści edukacyjne – dobór treści edukacyjnych powinien uwzględniać cele programu, czas jego trwania i specyfikę uczestników oraz wykształcenie i przeszkolenie realizatorów. Do szczególnie istotnych tematów należy zaliczyć:
- a) społeczno – kulturowe źródła i okoliczności towarzyszące przemocy w rodzinie – powiązania między przemocą a stereotypami dotyczącymi płci i relacji między kobietami i mężczyznami oraz rodzicami
i dziećmi, realne i wyobrażane różnice między kobietami i mężczyznami,
- b) problemy władzy i kontroli w relacjach międzyludzkich – potrzeby sprawców dotyczące władzy
i kontroli, zaprzeczanie odpowiedzialności za przemoc i obwinianie ofiar, proces wiktymizacji (proces stawania się ofiarą, pokrzywdzenie, czyli doznanie krzywd i szkód w wyniku jakiegoś zdarzenia, a także działania prowadzące do tego, że dana osoba staje się ofiarą przemocy. Pokrzywdzenie obejmować może szkody materialne, krzywdy moralne, zmiany w psychice. W ramach wiktymologii bada się rolę ofiary w genezie przestępstwa, ustala czynniki decydujące o podatności wiktymizacyjnej i charakterystyki osób najbardziej narażonych na stanie się ofiarą oraz poszukuje metod zapobiegania ewentualnej wiktymizacji, a także możliwości tworzenia mechanizmów kompensowania pokrzywdzonym szkód wyrządzonych przestępstwem. Badania pokazują, że każda wiktymizacja może zwiększać podatność na ponowne stanie się ofiarą. Zwraca się uwagę na ryzyko wystąpienia wiktymizacji wtórnej, kiedy ofiara przestępstwa ponownie doznaje krzywdy i cierpienia wskutek niewłaściwych procedur procesowych. Chodzi np. o wielokrotne przesłuchiwanie ofiar przestępstw na tle seksualnym), rozróżnianie zachowań agresywnych i asertywnych, rozpoznawanie osobistych postaw związanych z przemocą, uczenie się odpowiedzialności za własne decyzje,
- c) planowanie i rozwijanie samokontroli – mechanizmy agresywnych zachowań, zaprzeczanie aktom przemocy i zniekształcanie obrazu minionych wydarzeń, zniekształcenie myślenia
i unikanie świadomego wyboru oraz decyzji, rozpoznawanie sygnałów ostrzegawczych, ćwiczenie „przerwy na ochłonięcie” jako doraźnej techniki powstrzymywania agresywnych reakcji, przygotowywanie indywidualnego planu zapobiegania agresywnym zachowaniom,
- d) alkohol i patologia życia rodzinnego – rozpoznawanie uzależnienia od alkoholu
i narkotyków, specyfika związku między nadużywaniem substancji chemicznych
a stosowaniem przemocy (uświadomienie, że alkohol nie jest przyczyną przemocy), zaburzenia życia rodzinnego spowodowane patologicznym zachowaniem rodziców, rozpoznawanie jak ślady bycia krzywdzonym przekształcają się we wrogość wobec innych,
- e) komunikacja interpersonalna – zdolność do rozpoznawania i konstruktywnego wyrażania uczuć, intymność i umiejętność empatycznego słuchania innych i reagowania z szacunkiem, umiejętności rozwiązywania konfliktów oparte na negocjacjach i kompromisach, rozpoznawanie różnych form wyrażania wrogości i braku szacunku oraz uczenie się konstruktywnych postaw wobec innych,
- f) promocja pozytywnych standardów i wartości – wzmacnianie poczucia odpowiedzialności
za bezpieczeństwo w związkach i w rodzinie, szczerość i solidność, akceptowanie osobistej odpowiedzialności za czyny, rozwijanie zdolności do szacunku i wsparcia akceptacji dla uczuć, opinii, postępowania i przyjaciół partnerki/partnera, sprawiedliwość i równość w podziale praw i obowiązków
w rodzinie, partnerstwo ekonomiczne i gotowość do materialnego wspierania dzieci niezależnie od formalnego statusu małżeństwa,
- g) przemoc seksualna – rozpoznawanie poniżających i nieakceptowanych przez partnerkę/partnera zachowań i sytuacji związanych z seksem jako ważnej formy przemocy,
- h) dzieci, przemoc i wychowanie – wpływ przemocy domowej na psychikę i zachowanie dzieci, uświadomienie, że agresywne metody wychowawcze krzywdzą dzieci i uczą je stosowania przemocy, modelowanie pozytywnych form i umiejętności rodzicielskich, formy dyscypliny bez przemocy jako alternatywa dla agresywnego karania,
- i) tolerancja i szacunek wobec osób starszych i niepełnosprawnych będących często ofiarami przemocy – sprawcy przemocy powinni uczyć się pozytywnych zachowań wobec ludzi starszych i niepełnosprawnych (członków ich rodzin) i radzenia sobie z sytuacjami kryzysowymi, o wiele częściej pojawiającymi się
w rodzinach gdzie są osoby starsze i niepełnosprawne, w sposób inny niż stosowanie wobec nich przemocy. Treści edukacyjne powinny zawierać informacje o trudnościach w kontaktach interpersonalnych osób zdrowych w sile wieku z osobami starszymi lub niepełnosprawnymi.
- j) ćwiczenia praktyczne – dostarczające korekcyjnych doświadczeń osobistych, zmieniających zachowania
i postawy oraz rozwijające umiejętności samokontroli i konstruktywnego współżycia.
- Zakładane rezultaty:
- działania diagnostyczne, edukacyjne i ćwiczenia maja przyczynić się do:
- uświadomienia sprawcy czym jest przemoc,
- uświadomienia sprawcy stosowania własnych zachowań przemocowych wobec bliskich,
- nabycie umiejętności służących rozwiązywaniu konfliktów i sporów w rodzinie bez użycia przemocy,
- nabycie umiejętności konstruktywnego wyrażania uczuć,
- nabycie umiejętności partnerskiego współdziałania w rodzinie oraz korzystania z pomocy innych.
- Realizacja programu
- Czas realizacji programu
Program korekcyjno – edukacyjny powinien być realizowany co roku. W razie potrzeby przewiduje się dołączanie nowych uczestników w trakcie realizacji cyklu lub tworzenie nowych grup rozpoczynających program od początku.
- Sposób realizacji programu
Łączny czas Programu korekcyjno – edukacyjnego dla sprawców przemocy w rodzinie musi wynikać z konkretnej metody, którą prowadzone będą oddziaływania gwarantujące realizację zakładanych celów. Powinien obejmować nie mniej niż 60 godzin dydaktycznych zajęć grupowych i 8 godzin zegarowych indywidualnych, zgodnie z etapami:
Etap I – spotkania indywidualne dla każdego uczestnika programu, których celem będzie rozpoznanie diagnostyczne;
Etap II – spotkania grupowe, odbywające się 1 raz w tygodniu, których celem
jest przekazanie treści edukacyjnych. Przewidywane spotkania tematyczne i spotkania warsztatowe
(dopuszcza się wyjątek od tej zasady w sytuacji wystąpienia dni świątecznych/wolnych od pracy);
Etap III – w połowie programu należy dokonać diagnozy pogłębionej;
Etap IV – spotkania grupowe, gdzie realizowana będzie tematyka komunikacji interpersonalnej,
np. „Porozumiewanie się bez przemocy”.
Wszystkie działania diagnostyczne muszą być udokumentowane; dokumenty należy opatrzyć datami i podpisami osób je sporządzających.
Zajęcia grupowe prowadzone będą w grupach liczących 5 – 15 osób.
- Nabór i selekcja uczestników programu
Adresatami programu są sprawcy przemocy w rodzinie, którzy uznają stosowanie przemocy
w rodzinie.
- uczestnikami programu mogą być:
- osoby samodzielnie zgłaszające się,
- osoby kierowane przez sąd, skazane za przestępstwo przeciwko rodzinie ze stwierdzeniem sprawstwa przemocy, korzystające z warunkowego zawieszenia wykonywania kary pozbawienia wolności,
- osoby kierowane przez organy ścigania objęte procedurą Niebieskiej Karty,
- osoby zobowiązane przez inne organy, instytucje i organizacje.
- uczestnictwa w programie odmawia się:
- osobom z poważnymi zaburzeniami emocjonalnymi, w szczególności z zaburzeniami osobowości pogranicznej,
- chorym psychicznie,
- osobom uzależnionym od alkoholu i narkotyków lub innych środków odurzających, substancji psychotropowych albo środków zastępczych, z wyłączeniem osób, które przeszły
lub są w trakcie podstawowego cyklu terapii uzależnień.
Odmowa uczestnictwa w programie następuje w czasie wstępnego rozpoznania diagnostycznego, prowadzonego w trakcie spotkań indywidualnych, które jest pierwszym etapem realizacji programu. Rozpoznanie indywidualnej oceny sytuacji obejmuje zadania:
- okoliczności skierowania do programu,
- określenie czy uczestnik programu aktualnie stosuje przemoc,
- formy i okoliczności przemocowych zachowań,
- sytuację rodzinną i zawodową,
- cechy osobiste istotne dla pracy korekcyjnej,
- doświadczenie związane z nadużywaniem alkoholu, narkotyków lub innych środków odurzających, substancji psychotropowych albo środków zastępczych,
- historię pomocy medycznej i psychoterapeutycznej w zakresie zaburzeń psychicznych,
- kontakty z wymiarem sprawiedliwości.
Uzyskane informacje objęte są zasadą poufności z wyjątkiem informacji wskazujących
na popełnienie czynów zabronionych przez prawo.
- Reguły uczestnictwa w programie
Przed przystąpieniem do II etapu programu uczestnicy podpisują kontrakt określający zasady uczestnictwa w programie.
- wymóg systematycznego uczestnictwa w zajęciach wraz z określeniem sankcji za uchylanie się
od udziału w programie,
- zobowiązanie uczestnika do powstrzymania się od stosowania przemocy w rodzinie
i innymi ludźmi,
- zobowiązanie uczestnika do powstrzymania się od spożywania alkoholu i zażywania substancji psychoaktywnych,
- obowiązek bezpiecznego i zgodnego z zasadami współżycia społecznego i zachowania
w trakcie uczestnictwa w zajęciach,
- uznania przez uczestnika osobistej odpowiedzialności za fakt stosowania przemocy
w rodzinie.
Ponadto w kontrakcie powinna znajdować się informacja dotycząca sposobu, częstotliwości monitorowania sytuacji rodzinnej i zachowań uczestnika programu.
- wobec uczestników skierowanych do programu decyzją sądu, policji lub prokuratury stosuje się powiadomienie tych organów o:
- przystąpieniu sprawcy przemocy do programu,
- każdej sytuacji uchylania się od udziału w programie,
- zakończeniu uczestnictwa w programie.
- fakt uczestnictwa w programie osób dobrowolnie zgłaszających się jest objęty tajemnicą.
- Realizator programu
- realizatorem programu korekcyjno – edukacyjnego skierowanego do sprawców przemocy w rodzinie jest samorząd powiatu zambrowskiego, w imieniu którego działa Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie
w Zambrowie lub
- samorząd powiatu zambrowskiego może zlecić realizację programu korekcyjno – edukacyjnego skierowanego do sprawców przemocy w rodzinie innym podmiotom zgodnie
z art. 25 ustawy z 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej.
- Zadanie związane z realizację programu obejmuje:
- nadzór nad realizacją programu zgodnie z założonymi celami i działaniami nakierowanymi
na osiągnięcie zakładanych celów,
- rekrutację uczestników programu,
- obsługę finansową programu,
- monitoring programu,
- pozyskiwanie partnerów w realizacji programu i współpracę z nimi.
- w związku z powyższym program korekcyjno – edukacyjny skierowany do sprawców przemocy
w rodzinie ma charakter działań psychologicznych, edukacyjnych i socjalizacyjnych ukierunkowanych
na zmianę zachowań i postaw osób zajęcia mogą prowadzić osoby, które:
- ukończyły studia II stopnia na jednym z kierunków: psychologia, pedagogika, pedagogika specjalna, nauki o rodzinie, politologia, politologia i nauki społeczne w zakresie pedagogiki opiekuńczo – wychowawczej, resocjalizacji lub pracy socjalnej, albo na innym kierunku uzupełnionym studiami podyplomowymi w zakresie psychologii, pedagogiki, resocjalizacji,
- posiadają zaświadczenie o ukończeniu szkoleń w zakresie przeciwdziałania przemocy
w rodzinie w wymiarze co najmniej 100 godzin, w tym w wymiarze 50 godzin w zakresie pracy z osobami stosującymi przemoc w rodzinie,
- mają udokumentowany co najmniej 3 – letni staż pracy w instytucjach realizujących zadania na rzecz przeciwdziałania przemocy w rodzinie.
- Miejsce realizacji programu
- rzeczywisty nabór, indywidualne zajęcia diagnostyczne oraz zajęcia grupowe odbywać się będą
w oparciu o zasoby lokalowe Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w Zambrowie, ul. Fabryczna 3 – poza godzinami pracy lub jeżeli zadanie będzie zlecone organizacji pozarządowej w miejscu przedstawionym w ofercie z zastrzeżeniem, że oddziaływań korekcyjno – edukacyjnych wobec osób stosujących przemoc w rodzinie nie prowadzi się w miejscach, w których udziela się pomocy i wsparcia ofiarom przemocy w rodzinie lub miejscem realizacji programu mogą być zakłady karne, ośrodki i poradnie leczenia uzależnień.
- Partnerzy programu
Założenia programowe w skutecznym osiąganiu założonych celów i rezultatów przewidują współpracę z wieloma instytucjami i organizacjami:
- ośrodkami pomocy społecznej,
- sądem,
- kuratorami,
- prokuraturą,
- policją,
- organizacjami pozarządowymi,
- kościołem i organizacjami kościelnymi,
- rodzinami uczestników programu.
- Źródła finansowania programu
Opracowanie i realizacja programu korekcyjno – edukacyjnego skierowanego
do sprawców przemocy w rodzinie należy do zadań administracji rządowej realizowanych przez powiat. Środki na realizację i obsługę tego zadania zapewnia budżet państwa.
W związku z tym planowanie wydatków następuje na poziomie powiatu corocznie
a realizacja programu uzależniona jest od wysokości środków przekazanych na ten cel samorządowi powiatowemu z budżetu państwa.
- Działania ewaluacyjne i monitoring programu
- Ewaluację prowadzi się:
- przed rozpoczęciem programu – poprzez analizę zawartości merytorycznej programu pod kątem możliwości osiągnięcia celów,
- w trakcie realizacji programu – poprzez rozmowę, obserwację postaw i zachowań uczestników oraz analizę stopnia adekwatności treści programu do oczekiwań uczestników,
- po zakończeniu programu – poprzez monitoring zachowań uczestników programu pod kątem osiągnięcia zakładanych celów.
- Monitoring prowadzi się po zakończeniu programu w następujących odstępach czasowych:
- monitoring nie później niż po 3 miesiącach od zakończenia programu,
- monitoring po upływie 9 miesięcy od zakończenia programu (6 miesięcy od 1. monitoringu),
- monitoring po upływie 15 miesięcy od zakończenia programu (6 miesięcy od 2. monitoringu),
- monitoring po upływie 21 miesięcy od zakończenia programu (6 miesięcy od 3. monitoringu).
- Działaniami monitorującymi – zgodnie z ww. wytycznymi – objęte są również osoby, które uczestniczyły w programie realizowanym na terenie zakładu karnego/ aresztu śledczego:
- jeżeli po zakończeniu programu uczestnik nadal odbywa karę pozbawienia wolności lub przebywa w areszcie, podmiot prowadzący działania monitorujące występuje do zakładu/ aresztu o opinię psychologa/ wychowawcy, zawierającą ocenę wpływu zajęć na postawę skazanego,
- po zakończeniu przez uczestnika odbywania kary lub po opuszczeniu aresztu.
Uczestnicy programu wypełniają ankietę ukierunkowaną na uzyskanie informacji niezbędnych do przeprowadzenia przedmiotowych analiz przed rozpoczęciem programu, w trakcie jego realizacji oraz po zakończeniu oddziaływań. Ankiety należy opatrzyć datami wypełnienia.
Monitorując program będziemy szukać odpowiedzi na pytania:
- czy podejmowane działania prowadzą do osiągnięcia celu finalnego,
- czy program wymaga przeformułowania działań,
- czy adresaci programu zachowują się zgodnie z oczekiwaniami.
Do oceny skuteczności działań programowych niezbędna jest współpraca z partnerami programu, szczególnie tymi, którzy realizują programy przeciwdziałania przemocy w rodzinie i ochrony ofiar przemocy w rodzinie.
VIII. Kryteria ukończenia programu
- Za osobę, która przystąpiła do programu uważa się wyłącznie osobę, która uzna fakt stosowania przez siebie przemocy w rodzinie, podpisze kontrakt, w którym zaakceptuje reguły uczestnictwa w programie, zobowiąże się do zaprzestania stosowania przemocy
i poszanowania zasad współżycia społecznego oraz weźmie udział w spotkaniu indywidualnym i co najmniej jednym spotkaniu grupowym.
- Za osobę, która uczestniczyła w programie uważa się wyłącznie osobę, która uzna fakt stosowania przemocy w rodzinie, podpisze kontrakt, w którym zaakceptuje reguły uczestnictwa w programie, zobowiąże się do zaprzestania stosowania przemocy
i poszanowania zasad współżycia społecznego oraz weźmie udział w minimum 50% godzin zrealizowanych w ramach programu.
Osobom spełniającym ww. kryterium wydaje się zaświadczenie o udziale w programie, ze wskazaniem liczby godzin zajęć programu oraz liczby godzin zajęć, w których uczestnik wziął udział.
- Za osobę, która ukończyła program uważa się wyłącznie osobę, która uzna fakt stosowania przez siebie przemocy w rodzinie, podpisze kontrakt, w którym zaakceptuje reguły uczestnictwa w programie, zobowiąże się do zaprzestania stosowania przemocy
i poszanowania zasad współżycia społecznego oraz weźmie udział w minimum 75% godzin zrealizowanych w ramach programu.
Osobom spełniającym ww. kryterium wydaje się zaświadczenie o ukończeniu programu oddziaływań korekcyjno-edukacyjnych, ze wskazaniem liczby godzin zajęć programu oraz liczby godzin zajęć, w których uczestnik wziął udział.
- Uczestnik może wziąć udział w kolejnych edycjach programu oddziaływań korekcyjno-edukacyjnych wyłącznie z zachowaniem zasady, iż zawartość merytoryczna kolejnych edycji programu będzie różnić się od poprzednich (z wyłączeniem sytuacji zobowiązania przez sąd do powtórnego udziału w programie).
- Dokumentacja z realizacji programu
- Wszystkie działania podejmowane w ramach realizacji programu korekcyjno-edukacyjnego muszą być dokumentowane.
- Dokumentacja winna obejmować w szczególności:
- na etapie rekrutacji – orzeczenie sądu, informacja z Policji, zespołu interdyscyplinarnego, od kuratora, wniosek o przyjęcie itp.,
- na etapie przeprowadzenia diagnozy – dokumenty istotne z punktu widzenia zakwalifikowania danej osoby do programu, informacje dotyczące sytuacji życiowej
i funkcjonowania uczestników, w tym: okoliczności przystąpienia do programu, form stosowanej przemocy itp.; potwierdzenie zakwalifikowania do programu wraz
z uzasadnieniem, bądź odmowa udziału z podaniem jej przyczyn itp.,
- w trakcie realizacji zajęć – kontrakt, scenariusze zajęć, indywidualne karty uczestników programu, dokumentacja z ćwiczeń, listy obecności (poświadczone podpisami osób prowadzących zajęcia), dzienniki z prowadzonych zajęć, ankiety, notatki prowadzących zajęcia, dokumentacja z przeprowadzenia diagnozy pogłębionej itp.,
- podczas działań monitorujących i ewaluacyjnych – ankiety, opinie, notatki, dokumenty potwierdzające monitorowanie sytuacji w rodzinie, kontakt z instytucjami itp.,
- po zrealizowaniu oddziaływań – zaświadczenia o udziale w zajęciach/ ukończeniu programu, sprawozdania z prowadzonych oddziaływań, inne podsumowania,
- inne, tj.: karty obserwacji, historie przemocy, kwestionariusze ewaluacyjne, prace uczestników, protokoły itp.
- Wszelkie dokumenty (łącznie z dokumentacją sporządzaną przez uczestników podczas zajęć) winny być opatrzone datą ich sporządzenia oraz podpisami osób prowadzących. Dokumentacje przechowuje się w siedzibie
- Sprawozdanie z realizacji programu
- Sprawozdanie z realizacji programu należy sporządzić w sposób przejrzysty, czytelny, umożliwiający dokonanie oceny i weryfikacji podjętych działań.
- Sprawozdanie powinno zawierać m.in.:
- nazwę programu, miejsce i termin realizacji programu, liczbę godzin, terminy zajęć.
- charakterystykę uczestników programu i przebiegu zajęć (liczba osób, które przystąpiły do programu/ ukończyły program/ przerwały udział w programie, przyczyny przerwania programu, frekwencja (ilość godzin), sposób zgłoszenia do programu, liczba wydanych zaświadczeń o udziale/ ukończeniu, liczba spotkań dodatkowych (np. praca indywidualna, konsultacje z partnerem/partnerką).
- opis działań podejmowanych w trakcie realizacji programu wraz ze wskazaniem stopnia realizacji zakładanych celów.
- ocenę i wnioski prowadzących program, analizę wyników uzyskanych w toku ewaluacji,
a także dokumentację z realizacji programu.
- Zagrożenia realizacji programu i zakończenie
Program korekcyjno – edukacyjnych skierowany do sprawców przemocy w rodzinie to ciąg działań zmierzających do wybranej, specyficznej grupy odbiorców, wymagających środków rzeczowych, ludzkich
i finansowych. Realizacja założeń programowych wiąże się z ryzykiem wystąpienia zjawisk czy działań, które mogą mieć negatywne skutki dla przebiegu całego programu lub jego poszczególnych części. Najistotniejsze zagrożenia wiążą się z brakiem wystarczającej ilości zewnętrznych środków finansowych. Ponadto zagrożeniem dla programu jest brak zainteresowania adresatów uczestnictwem w jego działaniach.
Kluczem do sukcesu w realizacji programu jest świadomość wystąpienia ryzyka i reagowanie na nie realizatorów programu. Nie bez znaczenia jest rzetelna ocena bieżąca realizacji programu a także skuteczny monitoring.
- Załączniki (do ewentualnego wykorzystania)
Zał. 1. Karta uczestnika (wzór)
Zał. 2. Karta spotkań indywidualnych (wzór)
Zał. 3. Karta spotkań grupowych (wzór)
Zał. 4. Ankieta (pre-, post-) (wzór)
Zał. 5. Ankieta ewaluacyjna (wzór)
Zał. 6. Sprawozdanie (wzór)
Opracowała:
Kierownik PCPR w Zambrowie
mgr Jadwiga Krajewska
Załącznik nr 1
KARTA UCZESTNIKA
– diagnoza wstępna –
Imię i Nazwisko……………………………………………………………………………………….
| Adres zamieszkania,
tel. kontaktowy |
|
| Imię i nazwisko osoby zgłaszającej do programu, tel. kontaktowy |
|
| Instytucja zgłaszająca |
|
| Stan rodzinny |
|
| Wobec kogo stosuje przemoc |
|
| Czy jest/ była prowadzona procedura „Niebieskie Karty” |
|
| Krótki opis zachowań/ rodzaje, formy i okoliczności stosowania przemocy |
|
| Sytuacja prawna (czy był karany za czyny związane ze stosowaniem przemocy w rodzinie |
|
| Sytuacja zawodowa |
|
| Czy zostało zdiagnozowane uzależnienie od alkoholu, narkotyków, innych substancji |
|
| Czy uczestniczył/ uczestniczy w terapii uzależnienia od alkoholu, narkotyków, innych substancji |
|
| Stosunek do programu korekcyjno-edukacyjnego ( motywacja, osobiste cechy istotne dla udziału w programie itp.) |
|
| Cechy osobiste uczestnika istotne dla pracy korekcyjnej |
|
| Inne |
|
Data sporządzenia ………………………….
Podpis osoby wypełniającej Kartę……………………….
Załącznik nr 2
KARTA SPOTKAŃ INDYWIDUALNYCH
Nazwa programu: ……………………………………………………………………………………………………………………………
Podmiot prowadzący: ……………………………………………………………………………………………………………………..
Miejsce i termin realizacji programu: …………………………………………………………………………..…………………
| Lp |
Data |
Temat /problem |
Uwagi dotyczące przebiegu spotkania, główne treści, cechy relacji, atmosfera, aktywność itp. |
Podpis prowadzącego/ konsultanta/ terapeuty
|
| |
|
|
|
|
| |
|
|
|
|
| |
|
|
|
|
Załącznik nr 3
KARTA SPOTKAŃ GRUPOWYCH
Nazwa programu: ……………………………………………………………………………………………………………………………
Podmiot prowadzący: ……………………………………………………………………………………………………………………..
Miejsce i termin realizacji programu: …………………………………………………………………………..…………………
| Lp |
Data |
Temat zajęć |
Uwagi dot. realizacji, przebiegu zajęć |
Podpisy
prowadzących |
| |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Załącznik nr 4
ANKIETA (pre-, post-)
do przeprowadzenia na początku realizacji programu oraz po jego zakończeniu
- W jakim stopniu czujesz się odpowiedzialny/lna za to, że Twoja rodzina jest rodziną doświadczającą przemocy (z tego powodu: masz kłopoty w rodzinie, prowadzona jest procedura „Niebieskie Karty” lub inne działania instytucji w sprawie Twojej rodziny, odbywałeś, odbywasz lub masz zawieszone wykonanie kary – wyrokiem sądu itp.)
Zaznacz na skali od 0% do 100% , gdzie 0 oznacza, że nie czujesz się odpowiedzialny, a 100 – czujesz się całkowicie odpowiedzialny
0% 25% 50% 75% 100%
- Które z poniższych zachowań uważasz za przejawy przemocy fizycznej?
- klaps wobec dziecka
- popychanie, szarpanie
- wykręcanie rąk
- przytrzymywanie siłą współmałżonka/partnera/dziecka, kiedy chce wyjść z domu
- uderzanie, kopanie
- policzkowanie
- Które z poniższych zachowań uważasz za przejawy przemocy psychicznej?
- ubliżanie, poniżanie, wyzywanie, krytykowanie
- zastraszanie, niepokojenie
- ograniczanie kontaktu z bliskimi, izolacja
- groźby, szantaż
- grożenie popełnieniem samobójstwa
- Które z poniższych zachowań uważasz za przejawy przemocy seksualnej?
- zmuszanie do obcowania płciowego lub innych czynności seksualnych współmałżonka/partnera/dziecka
- żądanie stosowania technik/praktyk seksualnych, których współmałżonek/partner nie akceptuje
- opowiadanie żartów o tematyce seksualnej – współmałżonek /partner „gra w nich rolę”
- poniżanie, wyśmiewanie w sferze seksualnej
- zmuszanie do oglądania filmów pornograficznych
- Które z poniższych zachowań uważasz za przejawy przemocy ekonomicznej?
- udzielanie pieniędzy niewystarczających na podstawowe potrzeby rodziny
- niepłacenie alimentów
- niedokładnie się do kosztów utrzymania rodziny
- odbieranie pieniędzy współmałżonkowi/partnerowi/innym członkom rodziny
- ograniczanie współmałżonkowi/partnerowi możliwości podjęcia pracy zarobkowej
- Kto / co jest odpowiedzialny (e) za przemoc w Twojej rodzinie/ Twoim związku?
– alkohol, narkotyki
– żona/mąż
– dzieci
– rodzice/ teściowie
– Ty
- Które twierdzenie uważasz za prawdziwe?
– przemoc, która dzieje się w domu jest sprawą wyłącznie domowników
– gdy mąż/żona/dziecko zasługuje na to – można uderzyć, szarpać, itp
– na prowokację można odpowiadać przemocą
– ktoś inny jest winny temu, że wybucham złością
– kobiety zawsze mówią NIE kiedy myślą TAK
– jedynym powodem przemocy domowej jest alkohol
– użycie pasa, uderzenie ręką dziecka oznacza, że go kocham, wychowuję
– na agresję innych muszę odpowiedzieć agresją bo okaże się, że jestem słaby
- Jakie są według ciebie skuteczne i zdrowe sposoby radzenia sobie ze złością?
– uderzanie pięścią w ścianę
– rąbanie drzewa
– spacer, bieganie
– rozmowa z przyjacielem
– wyjście do baru na piwo
– środki uspokajające
– krzyczenie na kogoś
- Czy postrzegasz siebie jako osobę stosująca przemoc?
TAK NIE
Jeśli TAK – to w jakim stopniu?
– w bardzo niewielkim stopniu
– w średnim stopniu
– w dużym stopniu
– w bardzo dużym stopniu
Data wypełnienia ankiety: ……………………………………..
Załącznik nr 5
ANKIETA EWALUACYJNA
Poniższa ankieta ma na celu zbadanie efektywności zajęć korekcyjno-edukacyjnych; ankieta jest anonimowa,
a jej wyniki zostaną wykorzystane przez realizatorów w celu podsumowania działań oraz doskonalenia dalszych metod oddziaływań korekcyjno-edukacyjnych.
Nazwa programu: ……………………………………………………………………………………………………………………………
Podmiot prowadzący: ……………………………………………………………………………………………………………………..
Miejsce i termin realizacji programu: …………………………………………………………………………………………………
- Co najbardziej podobało Ci się w zajęciach, jakie korzyści wynosisz z tych zajęć ?
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
- Co najmniej podobało Ci się w zajęciach, było dla Ciebie trudne?
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
- Które z tematów poruszanych na zajęciach były dla Ciebie najbardziej interesujące?
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
- Czego, Twoim zdaniem, zabrakło w treści zajęć?
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
- Jak zamierzasz wykorzystać to, czego dowiedziałeś się, nauczyłeś, przeżyłeś na tych zajęciach?
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
- Ocena trenerów prowadzących zajęcia (zaznacz w skali od 1 do 5, gdzie 1 jest najniżej punktowane, a 6 – najwyżej):
1 2 3 4 5 6
- Ogólna ocena zajęć : treść, sposób prowadzenia, wartość osobista dla Ciebie, inne wartości (zaznacz w skali od 1 do 5, gdzie 1 jest najniżej punktowane, a 6 – najwyżej):
1 2 3 4 5 6
- Dokończ zdanie: „Na zakończenie chcę powiedzieć, że ten program/ te zajęcia …..”
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
Data wypełnienia ankiety………………………………………….Dziękujemy
Załącznik nr 6
SPRAWOZDANIE
z realizacji programu korekcyjno-edukacyjnego dla osób stosujących przemoc w rodzinie
- Nazwa programu:
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
- Powiat realizujący/zlecający:
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
- Miejsce i termin realizacji programu:
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
- Terminy zajęć:
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
- Charakterystyka uczestników programu i przebiegu zajęć (liczba osób, które przystąpiły do programu/ ukończyły program/ przerwały udział w programie, przyczyny przerwania programu, frekwencja (ilość godzin), sposób zgłoszenia do programu, liczba wydanych zaświadczeń o udziale/ ukończeniu, liczba spotkań dodatkowych, np. praca indywidualna, konsultacje z partnerem/partnerką):
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
- Opis działań podejmowanych w trakcie realizacji programu; stopień realizacji zakładanych celów (treść zajęć, przebieg spotkań, tematy – zgodnie z przyjętym harmonogramem bądź rozbieżności wraz
z podaniem przyczyn, wykorzystane materiały, zastosowane formy i metody pracy itp.):
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
- Uwagi, oceny i wnioski prowadzących oddziaływania (aktywność uczestników, atmosfera na zajęciach, uwagi zgłaszane przez uczestników dot. strony merytorycznej i organizacyjnej zajęć itp.):
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
Miejscowość i data sporządzenia sprawozdania:
……………………………………………………………………
Czytelne podpisy prowadzących:
- …………………………………………..
- …………………………………………..
